Sunday, June 14

LIGAYA






Daghan og mga tawo sa Love Me Disco karong gabhiona. Didto dapit sa bar, wala nay lingkuranan nga bakante. Naglinya na ang mga babaye sa kagabhion. Ug giliburan sila sa mga langyaw nga hangol sa gugma. Nanimaho og kahilayan ang maong dapit. Ngitngit Ug saba. Didto sa usa ka suok sa usa ka lamesa, nagpahipi si Ligaya kuyog ang iyang amiga.

“Hala oy! Si Tim man nang bag-ong nisulod,ang akong uyab sukad pa sa niaging tuig. Niabot na sab diay siya” asoy pa sa kalit nga nabuhi nga si Ligaya sa iyang tupad nga si Marilou.

”Pataka lang ka” tubag pa ni Marilou “Uyab intawon na ni Jo Ann si Tim no, magsige man gali na siya og padala ug kwarta kang Jo Ann” padayon pa ni Marilou.

Apan wala na makadungog si Ligaya sa sumpay ni Marilou kay nibarog na man kini. Dayon og dasdas padulong sa langyaw nga bag-ong nahiabot.

“Tim, when did you arrive? Come here.Come to me” singgit pa ni Ligaya nga hapit natipaklong sa iyang sapatos nga taas og tikod.

“Hey Babe! How are you Babe?” tubag usab sa langyaw. Mora og buta nga naghanap ang panan-aw, nisubay kini sa gamay nga eskinita padulong sa lamesa sa duha ka babaye.

Nalipay gayud si Ligaya sa paghiabot ni Tim. Sayo pa ang kagabhion apan aduna na siyay mahakop nga lalaki. Ting-mingaw pa baya karong buwana. Gani sa kanunay, mao ra man siya og mangingisda nga namasol sa haw-ang nga dagat. Nidako gayud ang iyang kahinangop kay ang uban nga mga babaye nga nag-inusara sulod sa Love Me Disco, nagpasiplat man sa ila.__

Sa edad nga beinte singko, medyo edad-edaran na si Ligaya kung ikumparar sa iyang mga kauban sa trabaho. Kay kada tuig, daghan kaayong batan-on ug presko nga mga nawong dinhi.

Pito na usab ka tuig ang niagi sa dihang nanimpalad siya pagbiya sa Bayugan, Agusan del Sur ug napadpad dinhi sa Sugbu. Tungod kay elementarya ra man ang iyang nahuman, naglisod siya pagpangita og lain nga trabaho. Sa primero, kiwaw kaayo ang pagbaligya sa iyang lawas. Apan paglabay sa usa ka tuig, naanad na siya niini. Sayon ra kaayo ang kwarta dinhi ug bisan pa og anaa’y modawat sa iya pagkatindera o serbidora karon, dili na kini niya panumbalingon. Karon nga free lancer na siya ug wala nay bahinan nga bugaw o Casa, mokita na siya og igo-igo. Kung dili pa lang tungod sa bisyo,makatigom na unta si Ligaya.

Sa dihadiha, nilanog ang kanta nga “Like a virgin! Touched for the very first time” ug gisikbit ni Ligaya si Tim padulong sa tunga sa dance floor. Lamian mosayaw si Ligaya._Naanad man god siya sa sinayawan didto sa bikini bar nga kanhi niyang gitrabahoan.

Maayo kaayo siya modala og kiaykiay kuyog sa pagwarawara sa iyang mga kamot ug braso. Labi na gyud karon nga inspirado siya ni Tim. Bigay todo gayud ang pag-indak niini samtang giulanan sa aso ug neon lights ang iyang lawas.

Maayo galing kay gisul-ob nako karon ning akong seksi nga blusa nga gawas nga mosiga dinhi sa kangitngit, nigakos usab og hugot sa akong totoy nga nilili ug diotay sa gawas, huna-huna pa sa nahimuot nga si Ligaya.

Gasa baya diay kini ni Nico dihang gidala ko niya didto sa Boracay, unom na ka buwan ang nilabay. Baya lang, Asa na kaha sab tong panuwaya karon?
Asa usab kaha ko dal-on ani ni Tim? Kinahanglan gyud kong makakwarta karong gabhiona. Daghan pa ra ba ko og bayranan nga mga utang. Naghulat pod ra ba sa ako ang akong pinoy nga uyab nga si Pidong didto sa akong gi-abangan nga lawak. Nagpadayon ang hunahuna ni Ligaya.

Ang iyang hinigugma nga si Pidong, pareho sa iya gikan usab sa Mindanao. Dinhi na sila sa Sugbu nagkita. Wala usab kini nakatungtong sa Highschool mao nga naglisod usab siya pagpangita og trabaho. Nawad-an na gyud siguro ni si Pidong og gana sa pagtinguha nga matarong ang iyang kinabuhi ug naputos na kini sa tinonto. Tapulan man ‘sab ni siya kaayo.

Nakakaon na kaha tong kwanggol? Makulatahan na sab ko ani kung inig-uli nako wala koy dala nga kwarta o bisan pagkaon na lang. Padayon sa paghunahuna ni Ligaya.Ambot lang og ngano nga sa pagkatapulan og pagkabisyoso ni Pidong, dili man gyud ko maka biya sa iya. Gugma na gyud tingali kini? Sukwahi ra gayud ang pinoy lover. Nagpadayon og muni si Ligaya samtang naglabyog sa iyang hawak.

“You’re a sexy dancer, Babe” hunghong pa sa Amerikano kang kinsang mga pulong nalumos sa kaalingugngog sa sound system sa maong diskohan.

Wala na kini gisukna pa ni Ligaya nga gihakop og sayaw ang tibuok dance floor samtang niduyog og kanta sa sonata “I’m a viiiiiirgin… And my heart beats…”

Pagkahuman sa pasundayag sa paresan, nitultol silang duha pagbalik sa ilang lingkuranan. Naligo sa singot og sa kahinam ang langyaw. Taudtaod nibarog kini kay nidalikyat sa kasilyas. Malipayong nisandig si Ligaya sa iyang lingkuranan dungan sa panghinambid sa iyang mga paa nga wala pa gyud moundang og sayaw kuyog sa sonata.

Sa kalit lang, mitupad sa iya si Jo Ann

“Uy,bigaon! nganong gi-ilog nimo ang akong uyab? Wala kay batasang dako! Pareha ra baya tang Pilipina! Nakasuyop siguro ka no? Asa na man diay to si Tim?” Ang sunodsunod nga hagit ni Jo Ann kaniya.

Niulbo ang kaspa ni Ligaya nga wala magdahum niadtong hitaboa.
Unsay uyab? Usa ka tuig na intawon mi ni Tim no? Pataka lang ka og yawit diha! Tubag usab niini.

Wala na maka antos sa iyang gibati si Jo Ann. Gipunit niya ang botelya sa Red horse nga diha sa lamesa. Dayon og labyog niini padulong sa iyang kontra. Maayo galing kay abtik nga nakahupo si Ligaya. Ang botelya didto nabuak sa bolingot nga salog nga gama sa semento. Ug sa kalagot ni Ligaya, gibira niya ang taas nga buhok ni Jo Ann nga gipadunghay niini.

Nagkaguliyang ang diskohan niadtong tungora. Kay ang duha ka babaye, nagrambol na man og kinawrasayay. Nagbinirahay usab sila sa ilang mga buhok. Maayo galing kay mubo ang buhok ni Ligaya busa naglisud si Jo Ann sa paglabnot niini. Wala ra bay nagpaka-hero og awat sa ila. Ang gwardiya nga hinanok na unta ang tulog didto dapit sa pultahan, nahigmata og mao nay niuwang sa duha ka Amazona.

Si Tim nga maoy hinungdan sa kagubot sa duha, daw gilamoy sa lababo didto sa kasilyas. Abtik pa sa kilat, nawala kini. Dihang namatikdan ni Ligaya nga wala na si Tim sa maong diskohan, nagdali usab kini sa pagdagan pagawas. Dayon og sakay sa taksi nga nagparada sa daplin sa dalan.

“Noy, wala ka kakita sa Amerikano nga bag-o lang nigawas sa diskohan?” pangutana pa ni Ligaya sa drayber sa taksi.

“ Wala ra ba day, bag-o pa man kong niabot dinhi. Basi og gikuha na kadto sa iyang asawa” matod pa sa drayber.

“Asa man diay ka padulong, Day?

” Sa Camputhaw lang ko Noy” tubag pa ni Ligaya.

Ug didto sa Gorordo Avenue, sa may eskina padulong sa Camputhaw, nanaog siya. Maayo galing kay nisugot ang drayber nga kulang ang iyang kwarta nga gibayad niini.

Didto tungod sa poste sa suga nibarog si Ligaya aron pagsusi sa iyang bukton nga adunay kinarawsan. Ang suga gikan sa poste nagkidlapkidlap nga daw higante nga aninipot sa kalasangan.

Niadtong higayona pa nibati og kasakit sa lawas si Ligaya. Ang kinawrasan sa iyang wala nga braso, ta-asta-as usab. Nagdugo na kini. Ang iyang seksi nga blusa, wala na mokidlap. Namantsahan na kini sa pula niya nga dugo ug sa abog nga adorno didto sa diskohan. Ang iyang ulo, bug-at kaayo. Daw naibot ang kada lusok sa itom nga buhok ni Ligaya apan wala na lang kini niya panumbalinga.

Sige lang og dimalas ko karong gabhiona, am-am pa ni Ligaya sa iyang kaugalingon. Inig-abot sa high season sa sunod buwan, siguradong moabot na usab kadto sila si Uwe, Peter ug Ulli. Ug kinsa pa galing kadtong Austrian nga baho kaayo og ilok? Makapalit na gyud ko ini og shabu para kang Pidong. Ug mahatag na nako sa iya ang tanan niyang gusto.

Sus! maayo unta og dili to sila magdungan pagpangabot aron makahigayon sab ko og kuyog sa ilang tanan. Huna huna pa ni Ligaya samtang namaybay kini sa lapokon nga eskinita. Niining higayona, nisugod na usab pagbundak ang ulan. Nidagan si Ligaya padulong kang Pidong nga naghulat sa kwarto nga iyang gi-abangan. Upat na ra ba kini kabuwan nga wala pa nila nabayaran.



Ang hulagway (Inig-indak sa Sonata) gama sa manunulat ug apil sa exhibit nga ginganlan og Usa ka Libo ug Usa ka Dila.

Sunday, April 12

SA IMONG PAGLAKAW




WHEN YOU LEAVE

You just faded away
to another dimension
You are there and I am here
We both stay as we always
Have been
Meant for each other
I talk to you
Like in the old days
Without sorrow or reverence
I laugh
At our old jokes
Smile, play and think of you
Without any shadow

Death is a passage
You are always in my thoughts
Notwithstanding
That you are out of sight
For somewhere,
Very close.
Around the bend.
You wait for me.

Translated from my Cebuano poem "Sa Imong Paglakaw"

Wednesday, February 4

BALITAW: KATAPUSANG YUGTO




Ang lantugi ni Leo Santilmo ug Mariang Manananggal

MARIA:
Taym pa, ayaw kog igapos
Basin diay og nagkabalios
Ning atong palad nga napatik
Sa balaang libro didto sa langit

LEO:
Dili na lang ko mahiubos
Nagpakabuta bungol ka sa signos
Apan mahigmata ka gyud puhon
Niining mando sa panahon

MARIA:
Paminaw ra gud, ayaw pagsaba
Mihunghong kanako ang Bathala
Anaa, gianod-anud sa hangin
Nagsugod nag panalingsing

LEO:
Nan paminawa ug sutaa
Hinaot pang ikaw momata
Kay maghulat kining dughan
Kanimo dugay nang andam

MARIA:
Aduna koy dyotay nga hangyo
Ang kataposan kong bakho
Kung imo kining tumanon
Kitang duha dayon kaslon

LEO:
Ibutyag intawn kanako
Itugot ko tanan mong hangyo
Ug sa dili pa nimo kana iladlad
Oo, ihatag na nako ang tubag

MARIA:
Inig kahuman nato og minyo
Ayaw pagreklamo, Leo Santilmo
Ayaw katingala kay akong itago
Ning inampingan kong kinatawo

(-:
Wa na gyud katingog si Leo Santilmo

Tuesday, February 3

BALITAW: Ikatulong Yugto


Wala pa gayud mahuman ang lantugi ni Leo Santilmo ug Mariang Manananggal



LEO:
Ayawg tamaya ning prinsipe sa kalayo
Nga dili mapukan sa signos sa bagyo
Ug modawat sa tanan mong hangyo
Kay tinuod kining gibati ko kanimo

MARIA:
Nganong ikaw man ug dili si Pepoy nga agta
Ang akong kadula sukad pas pagkabata
Edukado, gwapo, daghan og kwarta
Dili ikaulaw ug ikapasigarbo pa

LEO:
Langgam sa kangitngit pagbantay
Pangitaa og kinsa, kanimo magdalag kalipay
Ayawg itandi sa baligya sa ukay-ukay
Sutaag maayo- taronga og sudlay

MARIA:
Daghang salamat sa imong himaymay
Tinuod, dili sa gawas nga panagway
Di lalim kay daghan mong naglaray
Kanako naghalad sa gugmang tunhay

LEO:
Paminawa ang hunghong sa hangin
Ug ang pitik sa imong kasingkasing
Tumana ang mando sa kapalaran
Nga napatik sa dagway sa bulan

MARIA:
Sa akong paglupad sa ngilit sa langit
Kanako adunay nagsangpit
Apan kung kini akong duolon
Kalit lang mahanaw ug mahilom

LEO:
Dinhi sa kasingkasing sa kalibutan
Duol ning pusod sa buhi nga bulkan
Nasud-ong nako ang kahayag
ikaw ug ako, walay makababag

MARIA:
Maanindot nga paminawon
Kinabuhing luwas sa dagom
Apan ako dili tuo-tuohon
Gahi pa kini kay sa bato sa bitoon

LEO:
Pagkasakit sa imong mga pulong
Kining ako dili panglimbong
Kung buot nimong susolingon
Kalayo ning dughan dili mapalong

MARIA:
Basin baya og dili nimo matulon
Kining nagbagang pagkaon
Isuka samtang wa pa matulon
Aron ang kinabuhi malinawon

LEO:
Nakalimot ka, pinalangga
Ako santilmo, akong mutya
Imong kalayo dili nako isuka
Ning butanga, ayawg kabalaka

MARIA:
Si White Lady, kadtong imong kanhi
Nagminyo sa lain,kinasal na sa pari
Nakadungog ka ba ug nakabati?
Di na latagaw sigun sa sugo sa iyang hari

LEO:
Ayaw pagpalandong, prinsesa sa bulan
Nga ikaw akong pagapugngan
Unsa nga kosa ang imong giasdang?
Laomi nga ako, kanimo motabang

MARIA:
Sa lima ka tuig, lima sab ka tiyanak
Sunod sunod ug lupig pa ang bulak
Nga sa buwan sa Mayo namukadkad
Apan sa kalisod nagtuwad baliskad

Monday, February 2

BALITAW: Ikaduhang Yugto



Padayon nga Lantugi ni Mariang Manananggal ug Leo Santilmo

LEO:
Ayawg pasugata nang imong kilay
Ug ayaw usab dinha pagtalidhay
Ako maoy imong init nga lantay
Aron ikaw gayud malipay

MARIA:
Si Anay nga nagabakya
Maoy akong suod nga amiga
kung kami gustong magsadya
Sa diskoral kami mosalida

LEO:
Maria! Maria! Sa ako paminaw
Kanang imong mga kamingaw
Way tumbanan kay di ko mohikaw
Sa imong mga tumong ug lakaw

MARIA:
Saksi ang takdol nga bulan
Sa mga pulong mong gibuhian
Kay kong imong hikalimtan
Sa imong kalayo, ikaw bawian

LEO:
Unsa pa man ang atong gihulat?
Ning pagbating naghaguros, di paawat
Dawata na kining akong gihalad
Magkombira ta sa atong panaad

MARIA:
Buot ka gayud diay mangasawa?
Hinumdumi! basig nalimot ka
Kining akong lawas matunga sa duha
Basin baya ug malibog ka

LEO:
Para kanako dili kana problema
Bisan pa og mabahin ka kapila
Kay ikaw lang gayud Maria
Ang bugtong kong hinigugma

MARIA:
Kung mao kana tubaga
Kining akong pangutana
Gitukod mo na ba diay ang haligi?
Sa atong balay o igo ra ka sa sulti

LEO:
Tan-awa ang imong palibot
Ang kidhat sa mga aninipot
Kadungog na kas alimukon?
Nagkudyapi ug sa gugma ulipon

MARIA:
Unsay pagtuo nimo ning pamayhon?
Buta ug bungol sa katahum
Wala nagbantay ug nagsud-ong
Pagsubang sa adlaw wa nay panahon?

LEO:
Palabya ning naligas nakong pulong
Kay ang panahon tang naangkon
Nagdali tanan, ambot asa padulong
Inigsubang sa adlaw wa nay panahon

MARIA:
Kasabot kos imong pagmahay
Amihan ug Habagat nanglabay
Apan daghan ang wala kabantay
Kay sa ilang trabaho nabudlay

LEO:
Sa akong pagsuroysuroy
Gidala ko padiindiin ni Dagohoy
Sa lanang sa Sebu daplin sa kahoy
Diin ang paring walay ulo nanaghoy

MARIA:
Ayaw kog lisanga sa taghoy s apari
Nga inighuman sa misa nanari
Mosinggit og sa pula! sa puti!
Kung momandar morag hari

LEO:
Kini si Padre nga taga Sebu lahi ra
Balaanon ug talagsaog kinaiya
Manggiloy-on kang bisan kinsa
Dili ta pugson pagtambong sa misa

MARIA:
Ang akong hingpit nga pagtuo
Si Allah, Budha ug Ginoo
Anaa sa tanan, kanako ug kanimo
Ayawg sakita ang kinaiyahang gidibuho

LEO:
Kining langob sa akong balatian
Nahigmata sa putli nga kinaadman
Ug ang atong tinuhoan
Nagkasabot ingon man atong batasan

MARIA:
Mora man kag nawad-an sa paglaum
Mabaw diay matugkad dili lalum
Mahuyang ug walay gahum
Morag palasyong gama sa bunbon

Magpadayon ang lantugi dinhi sa sunod na usab (-:

Sunday, February 1

BALITAW: Primerong Yugto




Ang Lantugi ni Leo Santilmo ug Maria Manananggal bahin sa Gugma

LEO:
Maria dinhi sa akong damgo
Paminawa si Leo Santilmo
Kanimo mohalad ug dugo
Nga lami isubak sa puto

MARIA:
Leo, paghilum diha
Ayaw istorboha ang agta
Dinhi sa Diwalwal nawala

LEO:
Apan pitik ning kasingkasing
Nagpungasi, daw anting-anting
Kining tanom nga nanalingsing
Motubo ug manganak daw saging

MARIA:
Wala intawon ko'y panahon
Sa pagpatubo anang dahon
Kay malanag ta inigkaon
Gugma nga asa kaha paingon

LEO:
Kaniadto sa panahon ni Mampor
Sa dihang dili pa uso ang bapor
Ang gugma tinuod ug balaan
Sama sa bahandi nga batasan

MARIA:
Dili ko mailad sa imong balak
Kay nunka ko nga moambak
Sa katam-is sa imong dila
Ug katahom sa imong baba

LEO:
Paminawa ra gud ko, hinigugma
Kay ako kanimo mangasawa
Kung imong Tatay mangutana
Andam kong moatubang bisan kanus-a

MARIA:
Pastilan and amahan kong Kapri
Kanimo dili gyud makigsulti
Istoryahi na lang kadtong tamsi
Nikanta, nagtungtong sa haligi

LEO:
Dugay ko nang giatupan
Atong balay ning kalibutan
Ug sa laing planetang maabtan
Giandam ko na usab ang tanan

MARIA:
Ako, Leo, kung mahigugma
Lunod patay bisan asa ug kanus-a
Way katapusan busa ayaw ug sukda
Akong kalag, ayaw patya

LEO:
Pagkatahum paminawon
Nagtuo kong ang atong kagahapon
Kitang duha kanunay nag-unong
Sa gugma, kita lang gihapon

MARIA:
Gusto diay kang mangasawa
Anaa ang kagabhion, adlawa
Ug ang nagpuyo sa kangitngit
Lamdagi, pakit-a sa langit

LEO:
Kalayo maoy akong kaluha
Kahayag usab ang tinguha
Ug kini akong ampingan
aron way masunog ning hinagiban

MARIA:
Dili kaha ko mapaso?
Masunog sa nagbaga mong tudlo
Ug kining akong duha ka pako
Di na kalupad kay mahimo nang abo

LEO:
Palihug ayaw og hunahunaa
Kay para kanimo kining akong baga
Sa ato unyang umaabot nga mga bata
Di makapaso kay napuno sa gugma

MARIA:
Sigurado ka na ba?
Sa huyop niining hangina
Pangutan-ag usab ang signos
Aron dili ta mangalumos

LEO:
Diyosa kong Maria, paminawa
Buksi ang pultahan sa pagduda
Ug ayaw baya pagbuotbuot
Kapalaran nato nagkasinabot

Maria:
Ayaw kog lipata, ginoong kalayo
Mag-unsa na lang ang akong trabaho
Kung ako, kanimo motuo
Unsa mahitabo? walay ayo



Dugang tampo sa sunod nga mga adlaw (-: